VATANTÜRK18

31martisyaninazimhikmetveihsandogramaci

BU hafta Türk tarihinin son dönemini hemen her bakımdan etkileyen 31 Mart ayaklanmasının 100. yıldönümü ya, birkaç günden
bu yana gazetelerde isyan hakkında yazılar çıkıyor ve bu yazıları yazanlar, mahiyeti hâlâ tam olarak bilinmeyen bu hadiseyi zanlarına ve ideolojilerine göre yorumluyorlar.
31 Mart'tan bahseden yazıları okudu iseniz, bahsi geçen iki ismi mutlaka hatırlarsınız: Mahmud Şevket ve Hüseyin Hüsnü Paşalar'ı...
Her iki Paşa da, isyanı bastırmak için Selanik'ten İstanbul'a gelen ordunun, yani "Hareket Ordusu"nun kumandanları idiler. Orduya Selanik'ten Yeşilköy'e kadar Hüseyin Hüsnü Paşa kumanda etmiş; kumandayı daha sonra Mahmud Şevket Paşa devralmış, Yeşilköy'den şehre girerek isyana son veren birliklerin başında o bulunmuştu.
Pek bilmeyiz ama, her iki Paşa'nın ailesi devam etmektedir ve mensupları arasında Türkiye'nin tanınmış simaları vardır.
Mahmud Şevket Paşa, 31 Mart hadisesinden dört sene sonra sadrazam, yani imparatorluğun başbakanı oldu. Ama koltuğunda sadece dört ay kalabildi ve 1913'ün 11 Haziran'ında İstanbul'da bir suikaste kurban gitti.

PAŞA'NIN YÖK BAĞLANTISI

Paşa çocuksuzdu ve ailesi, kendisinden 30 yaş küçük kardeşi Hikmet Süleyman'dan devam etti. Hikmet Süleyman, krallık zamanı Irak'ında bir ara başbakan oldu ve kızlarından biri, Ayser hanım, YÖK'ün mucidi meşhur profesörümüz ihsan Doğramacı ile evlendi.
Anlayacağınız, İhsan Doğramacı, Mahmud Şevket Paşa ailesinin damadıdır ve Paşa, İhsan Bey'in kayınpederinin ağabeyidir.
Hareket Ordusu'nun ilk kumandanı Hüseyin Hüsnü Paşa'nın ailesi ise oldukça geniştir.
Hüseyin Hüsnü Paşa'nın iki oğlu ve bir kızı vardı. Büyük oğlu Tahsin Bey, Türk siyasi hayatının çok önemli bir isminin, Türkiye işçi Partisi'nin kurucusu ve genel başkanı Mehmet Ali Aybar'ın babasıydı. Paşa'nın kızı Nimet Hanım ise, İttihad ve Terakki Partisi'nin liderlerinden olan İzmir valisi Rahmi Bey'le evlenmişti. Tarih seneler sonra garip bir şekilde tecelli etti ve Nimet Hanım ile Rahmi Bey'in tek çocuğu Alp Arslan, devrilmesinde büyükbabası Hüseyin Hüsnü Paşa'nın önemli rol oynadığı Sultan Abdülhamid'in en yakın adamlarından olan İzzet Holo Paşa'nın torunu Zeynep Mümtaz'la evlendi.
Hüseyin Hüsnü Paşa'nın diğer oğlu ise, Salâh Birsel'in bir kitabıyla edebiyatımıza geçti. Birsel'in "Sergüzeşt-i Nono Bey ve Boğaziçi" isimli eserinde bahsi geçen "Nono Bey", Paşa'nın küçük oğlu Muhsin Bey'di.

NAZIM HİKMETİN ENİŞTESİ

Paşa'nın hanımının ailesine mensup birkaç tanınmış sima daha: Hüseyin Hüsnü Paşa'nın eşi Hayriye Hanım, aslen Alman olan Müşir Mehmed Ali Paşa'nın kızıydı ve Hayriye Hanım'ın kızkardeşi ressam Celile Hanım, onun oğlu da Nazım Hikmet idi.
Ve, bir hatırlatma: Tarih, özellikle de yakın tarih araştırmalarında aile bağlantılarının doğru şekilde bilinmesinde büyük fayda vardır ve bu bağlantılar o devirdeki sosyal çevreyi farkettirerek araştırmacının ufkunu genişletmesinin yanısıra, son derece önem taşıyan özel arşivlere ulaşma hususunda da yardım sağlarlar.

Murat Bardakçı